Topuk Kanı Nedir: Erken Tanı Hayat Kurtarır!

Son dönemlerde artan aşı karşıtlığı ve bebeklerde hastalıkların erken teşhisi için önemli olan topuk kanı alınmasına yönelik olumsuz düşünceler yadsınamayacak derecede arttı. Topuk Kanı nedir? bebekler için neden önemlidir? işte haberin detaylarında...

Çocukların doğum öncesi dönemden başlayarak düzenli olarak doktor kontrolüne gitmesi, gerekli tarama testlerini yaptırması hem çocuk hem de toplum sağlığı için çok önemlidir. Ancak yaşadığımız Covid-19 döneminden sonra hem dünyada hem de ülkemizde aşı karşıtlığı her geçen gün arttı. Türkiye’de de bu testi yaptırmak istemeyen ailelerin sayısı göz ardı edilemeyecek kadar fazla. Aileler yenidoğanlardan alınan hastalıkların erken teşhisi için topuk kanını aldırmayabiliyor, yaşı gelmesine rağmen aşı yaptırmayabiliyor. Modern tıbbı reddederek başlayan süreçte ailelerin savunduğu gerekçelerin başında çocuklarının denek olarak kullanılması, Uluslararası çeteler tarafından genetiklerinin bir sisteme kaydedilmesi, genleriyle oynandığı düşüncesi ve hatta topuk kanı alınırken topuğun delinmesi çocuğun üremesini etkilediği düşünceleri var. Sağlık Bakanlığı bu düşüncelerin üzerine sosyal medyadan kamuoyunu bilgilendirmek üzere bir açıklama yaptı. BAKANLIĞIN AÇIKLAMASINDA: "Yenidoğanlarda veya bebeklerde kan örneği almak oldukça zordur. Kılcal kan örneklemesi için en yaygın yer topuk olduğundan kan örneği topuktan alınmaktadır. Yenidoğan bebeğin kanının tarama amacıyla topuktan alınması, bebeğin fizyolojisi ve anatomisi düşünülerek seçilmiş, tüm sağlık kuruluşlarında uygulanabilen en basit yöntemdir. Topuk kanı alınması bebeğe herhangi bir zarar vermemektedir. Bilakis tarama programı sayesinde tüm dünyada milyonlarca bebeğin sağlığı ve hayatı kurtulmaktadır. Bugüne kadar herhangi bir uzman tarafından topuk kanı uygulamasının “yenidoğana zarar verebileceği” yönünde bir bildirim veya bilimsel bir çalışma bulunmamaktadır. Kamuoyuna saygı ile duyurulur." TOPUK KANI NEDİR? Topuk kanı, yenidoğan bebeklerin topuğundan doğumdan sonraki ilk 5 gün içinde bazı genetik ve metabolik hastalıkların erken teşhisi için alınan kan işlemidir. Topuk kanı taraması için ilk kan örneği, doğumdan sonraki ilk birkaç gün içinde hastanede alınmalıdır. Topuk kanı taramasının amacı, erken tanı konulduğu takdirde bebeğin sağlığını ciddi derecede etkileyecek yaygın hastalıkların tespit edilmesidir. Doğuştan ortaya çıkabilecek fenilketonüri, konjenital hipotiroidi, kistik fibrozis, galaktozemi ve SMA gibi hastalıklar topuk kanı testi yardımıyla teşhis edilebilir. Bebekten alınan kan örneği sonucu bir sıkıntı çıkmazsa aileye ek bir bilgi gitmez. Kan örneğinde bir hastalık şüphesi olduğunda testin tekrarlanması veya daha ileri tetkiklerin yapılması için aile hastaneye çağrılır. Burada yapılan ek tetkikler sonucu çocuğun tanısı kesinleştirilir ve gerekli tedaviye başlanır. BU HASTALIKLAR ŞU ŞEKİLDE AÇIKLANABİLİR: Fenilketonüri: Vücudun fenilalanin adı verilen bir proteini metabolize edemediği ve fenilalanin düzeylerinin arttığı kalıtsal bir hastalıktır. Bu hastalık tedavi edilmezse bebekte zihinsel gelişim sorunları meydana gelebilir. Galaktozemi: Vücudun süt ürünlerinde yer alan galaktozu glikoza dönüştüremediği bir bozukluk ve yaşamı tehdit edebilir. SMA: Bir motor nöron hastalığı olarak da tanımlanıyor ve erken tanısı koyulmayıp ilerlerse bebeğin gelişimini tehdit edebiliyor. Kas güçsüzlüğü ve beslenme gibi ciddi problemlere yol açıyor. Konjenital hipotiroidi: Bebeğin vücudunun yeterli tiroid hormonu üretmediği bir endokrin bozukluğu ve tedavi edilmediği takdirde gelişimsel gecikmelere sebebiyet verebiliyor. Kistik fibrozis: Genler aracılığı ile anne ve babadan bebeğe aktarılır. En sık akciğerler ve sindirim sistemi etkilenir. Kötüleşen akciğer enfeksiyonlarına ve ilerleyici akciğer hasarına neden olur. Orak hücreli anemi: Şiddetli anemiyi tetikleyebilen orak hücreli anemi hastalığının erken teşhisi şiddetli enfeksiyonlar, kan pıhtıları ve felç gibi bazı riskleri azaltmaya yardımcı olabilir. Akçaağaç şurubu idrar hastalığı: Bebeklerde ortaya çıkabilen akçaağaç şurubu idrar hastalığı da gelişimsel gecikmelere yol açabilen bir amino asit bozukluğudur. Adından da anlaşılacağı gibi, bu hastalığa sahip bebeklerin idrarlarında belirgin ve akçaağaç şurubuna benzer bir koku vardır. Bu durumda vücut belirli proteinleri parçalayamaz hale gelir. Hastalığa sahip bebeklerde isteksizlik veya uyuşukluk ortaya çıkabilir. Ayrıca  kusma veya mide bulantısı nedeniyle kötü beslenme alışkanlıkları görülebilir ve tedavi edilmezse nöbetler meydana gelebilir.  TOPUK KANI NEDEN ALINIR? Yenidoğan bebeklerden topuk kanı alınması nedeni, fenilketonüri, hipotiroidizm, dehidrogenaz eksikliği, serum bilirubin ve glikoz ölçümleri, kistik fibrozis, biyotinidaz eksikliği ve konjenital adrenal hiperplazisi (böbrek üstü bez hastalığı) gibi doğuştan meydana gelen genetik veya metabolik hastalıkların erken teşhis edilebilmesi içindir. Topuktan kan alınmadığı durumlarda hastalık sinsi bir şekilde ilerleyebileceği için özellikle erken teşhis edilmesi bebeğin gelişimi için büyük önem taşır. Geç teşhis edilen hastalıklar bebeğin vücut gelişimini olumsuz etkiler ve hastalıkların kalıcı olmasına yol açabilir. Ebeveynlerin yenidoğan bebeklerinden topuk kanı alınmasını reddetmesinin üzerine Kars İl Sağlık Müdürlüğü, konuyu yargıya taşıdı. Kars Aile Mahkemesi ise, "Topuk kanı almanın çocuğun Anayasa ile korunan yaşam ve sağlık hakkı üzerinde yapacağı olumlu sonuçlarının tıbbi otoritelerce ispatlanmamış olması ve olası bir teşhis ve tedavinin de tıp otoritelerince hala tartışmalı olması" gerekçesiyle aile lehinde hüküm verdi. Bunun üzerine Sağlık Bakanlığı karara itiraz ederek, açıklamada bulundu. Bakanlığın açıklamasında, "Kesin hüküm niteliği taşımayan mezkur kararın hatalı olduğunu değerlendirdiğimizden, bu karara karşı Bakanlığımızca istinaf yoluna başvuru süreci ivedilikle başlatılmıştır" ifadeleri kullanıldı. Adana'da yaşanan son olayda ise Bebek devlet korumasına alındı. M.Ç. ve S.Ç. çifti özel bir hastanede dünyaya gelen bebeklerine aşı vurulmasına ve topuk testi yapılmasına izin vermedi. İl Sağlık Müdürlüğü ise aile hakkında savcılığa suç duyurusunda bulundu. Mahkeme ilk etapta bebeğe kayyum atanmasına karar verdi. Bu tartışmaların üzerine Sağlık Bakanlığı sosyal medyadan açıklamada bulundu. AÇIKLAMA ŞU ŞEKİLDE: "Halk Sağlığı Genel Müdürlüğümüz, engelliliği önlemeye yönelik koruyucu ve önleyici sağlık hizmetleri kapsamında tarama programları yürütmektedir. Ulusal Yenidoğan Tarama Programı çerçevesinde, yenidoğan her bebekten topuk kanı alınmakta; genetik ve metabolik hastalıklar belirti göstermeden tespit edilmektedir. Erken teşhis ile fenilketonüri, konjenital hipotiroidi, biyotinidaz eksikliği, kistik fibrozis, konjenital adrenal hiperplazi gibi hastalıkların ilerlemesi ve hasar bırakması önlenebilmektedir. Erken tanı olmadığında bebeklerimizde ciddi nörolojik problemler dahil birçok geri dönüşü olmayan problemler ortaya çıkabilmektedir. Tüm bu taramalarla çocuklarımızın üstün yararı gözetilmekte ve olabilecek en iyi sağlık düzeyine erişmeleri amaçlanmaktadır. Kamuoyuna saygı ile duyurulur." Ankara'da iki aylık bir bebeğin beyin kanamasıyla entübe edilmesinin ardından kanamanın K vitamini eksikliğinden kaynaklandığı açıklandı. Ankara Tabip Odası, K vitamini uygulamasının reddedilmesi nedeniyle beyin kanaması geçiren bebeğin Ankara'da bir yoğun bakım ünitesinde tedavi edildiğini söyledi. Bu olay üzerine Sağlık Bakanlığından bir açıklama daha geldi. BAKANLIĞIN AÇIKLAMASI ŞU ŞEKİLDE: "K vitamini uygulaması, olası sağlık risklerini önleyerek bebeklerin sağlığını korumak için doğumdan hemen sonra veya ilk birkaç saat içinde yapılır. K vitamini bebeklerin sağlığı için kritik öneme sahiptir." K VİTAMİNİ NEDİR? BEBEKLERE NEDEN YAPILIR? K vitamini vücutta kanın pıhtılaşmasına ve kanamanın durmasına yardımcı olan kritik bir vitamin. K vitamini Vücutta depolanabilen bir vitamindir. Ancak bebekler, doğduklarında K vitamini depoları yeterli olmuyor ve bağırsaklarında kendi başına K vitamini üretmek için yeterli bakteri bulunmuyor. EKSİKLİĞİ NE TÜR SORUNLARA NEDEN OLUR? K vitamininin eksikliği, kanama, pıhtılaşma bozuklukları ve buna bağlı olarak birçok doku ve organda sorunlara yol açabiliyor. İç ve dış kanamalara yol açabilen hastalık, prematüre bebeklerde daha uzun ve şiddetli seyrediyor. Özellikle iç kanamalar fark edilmesi daha zor olan ağır sonuçlara yol açıyor. Hastalık beyin, mide-bağırsak sistemi, deri altı ya da kas içi kanamalara neden olarak ağır sonuçlara ya da ölüme yol açabiliyor. Bebekler için hayati risk taşımasının yanında, atlatılsa bile beyin hasarı sonucu zeka geriliği ve felç gibi önemli sorunlara yol açabiliyor. Doğumdan kısa bir süre sonra tek doz K vitamini ile tüm bu risklerin önüne geçiliyor.