Tayland, uluslararası insan hakları kuruluşlarının sert tepkilerine rağmen, tutuklu bulunan 48 Uygur Türkü’nden 40 kişiyi Çin’e iade etti.  

Sınır dışı edilen Uygurlar, 2014 yılında Çin’in baskıcı politikalarından kaçarak Tayland’a sığınmıştı. Bu kişiler,Tayland yetkilileri tarafından gözaltına alınarak 10 yılı aşkın bir süredir belirsizlik içinde tutuldu. Tayland hükümeti, geçtiğimiz günlerde 48 Uygur’un iade edilmeyeceğine dair verdiği güvenceye rağmen (27 Şubat) Perşembe günü erken saatlerde gizli bir şekilde sığınmacıları Çin’e iade etti. Geçtiğimiz ay, Çin’e geri gönderilme korkusuyla bazı tutukluların açlık grevine başladığı bildirilmişti. Tayland, 48 Uygur'u, Kalabalık, hijyenik olmayan hücrelerde, tamamen yetersiz sağlık hizmetleri ve beslenmeyle tutuyordu.  

Tayland medyasının bildirdiğine göre, perşembe sabahının erken saatlerinde Bangkok’taki Suan Plu gözaltı merkezinden camları siyah filmle kaplı kamyonlarla ayrılan Uygurlar, yoğun güvenlik önlemleri eşliğinde havaalanına sevk edildi. Uçuş takip sitesi Flightradar24’ün verilerine göre, saat 04:48’de Bangkok’tan kalkan özel bir uçak, Doğu Türkistan (Sincan Uygur Özerk Bölgesi)’nin güneyinde yer alan Kaşgar kentine iniş yaptı. 

Ancak geri kalan 8 tutuklunun akıbeti henüz bilinmiyor. 

İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Tayland yönetimini eleştirerek, iade sürecinin Tayland’ın ulusal ve uluslararası yasalar kapsamındaki yükümlülüklerini ihlal ettiğini belirtti. Örgütün Asya Direktörü Elaine Pearson, “Bu kişiler şimdi Çin’de işkence, zorla kaybedilme ve uzun süreli hapis cezasına çarptırılma riskiyle karşı karşıya. Tayland yönetimi, daha önce böyle bir sınır dışı işlemi yapmayacaklarını belirtmişti, ancak verdikleri güvenceleri çiğnediler,” ifadelerini kullandı.

Çin’den yapılan resmi açıklamada geri göndermenin, “Çin ve Tayland yasalarına, uluslararası hukuka ve uluslararası uygulamalara uygun olarak gerçekleştirildiği” iddia edildi.  

Çin Kamu Güvenliği Bakanlığı Uygurların “suç örgütleri tarafından kandırılarak” yasa dışı yollarla Çin’den ayrıldığını öne sürdü. Devlet haber ajansı Xinhua’ya konuşan bir Çinli polis yetkilisi, “Aileleri, Çin hükümetinden onları bir an önce anavatanlarına döndürmesini ve sevdikleriyle yeniden birleştirmesini talep etti,” dedi. Ancak mevcut tablo ve insan hakları örgütlerinin ortaya çıkardığı veriler Çin’in ağır insan hakları ihlallerini ortaya koyuyor. 

Birleşmiş Milletler (BM), 2022 yılında yayımladığı bir raporda, Doğu Türkistan (Sincan) bölgesindeki kitlesel gözaltı ve zorunlu ideolojik dönüşüm kamplarının insanlığa karşı suç teşkil ettiğini bildirmişti.    

Tayland, daha önce de benzer bir iade sürecine imza atmıştı. 2015 yılında Tayland iltica eden 109 Uygur’u elleri kelepçeli ve başlarına çuval geçirilmiş halde Çin’e zorla geri göndermişti. Çin’in resmi medyası ise bu kişileri, insan kaçakçılığı çetesinin üyeleri olmakla suçlamış, bazılarına terör suçlamaları da yöneltmişti. 109 Uygur’un Çin’e iade edilmelerinin ardından başlarına ne geldiği konusunda hiçbir zaman bilgi alınamadı. 

Dünya Uygur Kongresi yürütme komitesi başkanı Ruşen Abbas, Tayland’ın iade kararına ilişkin yaptığı açıklamada, “Dünya bir kez daha Uygurları yüzüstü bıraktı. Tayland’ın, Çin hükümetinin baskısıyla aldığı bu karar, Uygurların hiçbir yerde güvende olmadığını gösteriyor,” dedi. 

Tayland’ın gerçekleştirdiği bu son iade işlemi, insan hakları ihlalleri endişelerini artırırken, Çin’e yönelik eleştirileri de yeniden alevlendirdi. Gözler şimdi Tayland’da kalan sekiz Uygur’un geleceğine çevrilmiş durumda.

HABER: MERYEM KARTAL